PrEP แบบฉีดคืออะไร? นวัตกรรมใหม่ป้องกันเอชไอวี อย่างมีประสิทธิภาพ

ในยุคที่วิทยาศาสตร์การแพทย์ก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว การป้องกันเอชไอวี (HIV) ก็มีทางเลือกใหม่ที่สะดวกขึ้น ปลอดภัยขึ้น และเหมาะกับไลฟ์สไตล์ของผู้คนในยุคใหม่มากขึ้น หนึ่งในนวัตกรรมที่ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวาง คือ PrEP แบบฉีด หรือ Injectable PrEP ทางเลือกใหม่ที่กำลังเปลี่ยนแปลงแนวทางการป้องกันเอชไอวี ไปโดยสิ้นเชิง

PrEP คืออะไร?

PrEP ย่อมาจากคำว่า Pre-Exposure Prophylaxis ซึ่งหมายถึง การป้องกันล่วงหน้า ก่อนที่ร่างกายจะสัมผัสกับเชื้อเอชไอวี โดยการใช้ยาอย่างต่อเนื่อง และสม่ำเสมอ เพื่อให้ร่างกายมีระดับยาเพียงพอในการยับยั้งไม่ให้ไวรัสสามารถตั้งหลักหรือแพร่กระจายในร่างกายได้ หากเกิดเหตุการณ์เสี่ยงขึ้นโดยไม่ตั้งใจ

จุดเด่นของ PrEP คือ

• ไม่ใช่ยารักษาเอชไอวี แต่เป็นยาสำหรับคนที่ยังไม่ติดเชื้อ
• ต้องกินหรือฉีดอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ได้ผลลัพธ์สูงสุด
• มีประสิทธิภาพสูงในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี หากใช้อย่างถูกต้อง

PrEP แบบกิน คืออะไร?

PrEP แบบกิน เป็นรูปแบบที่ใช้กันอย่างแพร่หลายมานาน โดยใช้ตัวยา Tenofovir (TDF หรือ TAF) ร่วมกับ Emtricitabine (FTC) ในรูปแบบเม็ดรับประทาน ซึ่งมีทั้งแบบกินทุกวัน และแบบกินตามสูตรที่เรียกว่า on-demand (สูตร 2+1+1)

วิธีใช้

• สูตรรายวัน (Daily PrEP): กินวันละ 1 เม็ดทุกวัน
• สูตรเฉพาะกิจ (On-demand PrEP): กิน 2 เม็ดก่อนเสี่ยง 2–24 ชม. แล้วกินอีก 1 เม็ดหลัง 24 ชม. และอีก 1 เม็ดหลังจากนั้นอีก 24 ชม.

ข้อดี

• เข้าถึงง่าย มีใช้ในประเทศไทยแล้วอย่างแพร่หลาย
• เหมาะกับผู้ที่สามารถกินยาได้อย่างมีวินัย
  

ข้อจำกัด

• ต้องกินทุกวันอย่างเคร่งครัดเพื่อให้ได้ผล
• ถ้าลืมกินยา ประสิทธิภาพจะลดลงทันที

PrEP แบบฉีด คืออะไร?

เพื่อแก้ปัญหาการลืมกินยา และเพิ่มความสะดวกในการใช้ PrEP แบบฉีด จึงถูกพัฒนาขึ้น โดยใช้ตัวยาชื่อว่า Cabotegravir Long-Acting (CAB-LA) ซึ่งเป็นยาในกลุ่มยาต้านไวรัสที่มีฤทธิ์ยาวนาน

ลักษณะของ PrEP แบบฉีด

• ฉีดเข้ากล้ามเนื้อทุก 8 สัปดาห์ (2 เดือน)
• สร้างระดับยาคงที่ในกระแสเลือดได้นาน
• ไม่ต้องกินยาเองทุกวัน
• เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการลดความยุ่งยากในการป้องกัน
• ให้ผลการป้องกันเอชไอวี ที่เทียบเท่า หรือดีกว่าการใช้ PrEP แบบกิน

ทำไม PrEP แบบฉีดจึงน่าสนใจ?

• ลดความผิดพลาดจากพฤติกรรมลืมกินยา หลายคนที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี เช่น ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM), หญิงข้ามเพศ, หรือผู้ที่มีคู่นอนหลายคน อาจมีไลฟ์สไตล์ที่ไม่สามารถกินยาเป็นประจำได้ การฉีดยาเพียงทุก 2 เดือนจึงเป็นทางเลือกที่สะดวก และปลอดภัยกว่า
• ไม่มีปัญหาเรื่องการพกพายาหรือความอายในการพกยา PrEP แบบฉีดไม่ต้องพกยา ไม่มีร่องรอยของการใช้ยาในชีวิตประจำวัน เหมาะกับผู้ที่ต้องการความเป็นส่วนตัว
• เหมาะกับผู้ที่อยู่ในระบบการดูแลสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ การฉีด PrEP ต้องพบแพทย์ตามนัด ทำให้สามารถตรวจสุขภาพ ตรวจเอชไอวี และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้อย่างต่อเนื่อง

ประสิทธิภาพของ PrEP แบบฉีดในการป้องกันเอชไอวี

หนึ่งในเหตุผลสำคัญที่ทำให้ PrEP แบบฉีด (Cabotegravir Long-Acting หรือ CAB-LA) ได้รับความสนใจไปทั่วโลก คือ ผลการศึกษาวิจัยทางคลินิกระดับนานาชาติ ที่ชี้ให้เห็นว่า PrEP แบบฉีดสามารถป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ได้ดีกว่า PrEP แบบกิน (Tenofovir/Emtricitabine) อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรที่มีความเสี่ยงสูง

หลักฐานจากงานวิจัยระดับนานาชาติ

สองการศึกษาหลักที่สนับสนุนประสิทธิภาพของ PrEP แบบฉีด ได้แก่

• HPTN 083 (ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย และหญิงข้ามเพศ)
  • งานวิจัยนี้เปรียบเทียบประสิทธิภาพของ Cabotegravir แบบฉีดทุก 8 สัปดาห์ กับ ยา Tenofovir/Emtricitabine แบบเม็ดที่ต้องกินทุกวัน
  • ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มที่ใช้ PrEP แบบฉีดติดเชื้อเอชไอวี น้อยกว่ากลุ่มที่ใช้แบบกินถึง 66%
  • สรุปคือ PrEP แบบฉีด มีประสิทธิภาพสูงกว่าการใช้ PrEP แบบเม็ดในกลุ่ม MSM และหญิงข้ามเพศ
    
• HPTN 084 (หญิงในแอฟริกาที่มีความเสี่ยงสูง)
• การศึกษานี้มุ่งเน้นกลุ่มผู้หญิงที่มีพฤติกรรมเสี่ยงในประเทศแอฟริกา
• พบว่า PrEP แบบฉีด ลดอัตราการติดเชื้อเอชไอวี ได้ดีกว่าการกินยา PrEP แบบเดิมถึง 89%
• ถือเป็นการยืนยันว่า PrEP ฉีดให้ผลดีในประชากรหญิงด้วยเช่นกัน

ทำไม PrEP แบบฉีดจึงได้ผลดีกว่าแบบเม็ด?

• ระดับยาในเลือดคงที่ Cabotegravir แบบฉีดถูกออกแบบให้ค่อย ๆ ปล่อยยาในร่างกายอย่างต่อเนื่อง ทำให้ระดับยาในเลือดคงที่ ไม่ลดลงเหมือนผู้ที่ลืมกินยาเป็นครั้งคราว
• ลดปัญหาเรื่องพฤติกรรม ป้องกันการติดเชื้อได้อย่างเต็มที่แม้ในคนที่ “ลืมง่าย” หรือมีไลฟ์สไตล์ไม่แน่นอน ไม่ต้องพกยา ไม่ต้องกลัวคนเห็น ไม่ต้องจำเวลา
• ผลการป้องกันใกล้เคียงกับวัคซีน แม้ PrEP จะไม่ใช่วัคซีน แต่การฉีดยาทุก 2 เดือนเหมือนการ สร้างเกราะ ป้องกันไว้ล่วงหน้า ช่วยลดการติดเชื้อเอชไอวี แม้มีพฤติกรรมเสี่ยงเกิดขึ้นโดยไม่ตั้งใจ
  

PrEP แบบฉีดเหมาะกับใคร?

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยางอย่างต่อเนื่อง
• ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM)
• หญิงข้ามเพศที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย
• ผู้ที่มีคู่นอนติดเชื้อเอชไอวี หรือมีพฤติกรรมเสี่ยง
• ผู้ที่ลืมกินยา PrEP แบบเม็ดเป็นประจำ
• ผู้ที่ไม่สะดวกพกพายา หรือมีปัญหาในการกินยา

ขั้นตอนการเริ่มต้นใช้ PrEP แบบฉีด (Injectable PrEP)

การเริ่มใช้ PrEP แบบฉีด ไม่ใช่เพียงแค่ไปขอฉีดแล้วจบในครั้งเดียว แต่ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของบุคลากรทางการแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญ เนื่องจากต้องมีการประเมินสุขภาพ ตรวจเลือด และวางแผนการดูแลอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้แน่ใจว่า ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และเหมาะกับผู้ใช้แต่ละรายจริง ๆ

ตรวจเลือดหาเชื้อเอชไอวี เพื่อยืนยันว่ายังไม่ติดเชื้อ

ก่อนจะเริ่มใช้ PrEP ไม่ว่าจะเป็นแบบกินหรือแบบฉีด ผู้รับบริการต้องได้รับการตรวจเลือดหาเชื้อเอชไอวี ก่อนทุกครั้ง

• หากพบว่าติดเชื้อเอชไอวี แล้ว ห้ามใช้ PrEP เด็ดขาด เพราะตัวยาอาจไม่เพียงพอต่อการควบคุมเชื้อ และเสี่ยงดื้อต่อการรักษา
• แพทย์จะทำการตรวจซ้ำหากพบปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ เช่น มีอาการคล้ายไข้ หรือเพิ่งมีเพศสัมพันธ์ไม่ป้องกันเมื่อเร็ว ๆ นี้

ตรวจเลือดเพิ่มเติม เช็กความพร้อมของร่างกาย

ก่อนเริ่มฉีด PrEP แพทย์จะตรวจสุขภาพเพิ่มเติม เพื่อประเมินความเหมาะสมของผู้ใช้ ดังนี้:

• ตรวจไวรัสตับอักเสบบี และซี (HBV/HCV) บางคนอาจมีโรคแฝงที่ต้องระวัง
• ตรวจการทำงานของตับ และไต แม้ PrEP แบบฉีดจะปลอดภัย แต่หากมีโรคตับหรือไตรุนแรง ควรได้รับการดูแลเฉพาะ
• ตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น ซิฟิลิส หนองใน เริม ฯลฯ เพราะมีผลต่อการวางแผนการดูแลสุขภาพโดยรวม
  

เริ่มฉีด PrEP ตามสูตรเริ่มต้น

การใช้ PrEP แบบฉีดจะเริ่มจากการอิ่มยา ก่อนเพื่อให้ระดับยาในร่างกายคงที่อย่างรวดเร็ว

• ฉีดครั้งที่ 1 ฉีดยา Cabotegravir เข้ากล้ามเนื้อ (บริเวณสะโพกหรือต้นขา)
• ฉีดครั้งที่ 2 ห่างจากครั้งแรกประมาณ 4 สัปดาห์ (1 เดือน)
• หลังจากนั้นจะเข้าสู่ช่วงการดูแลระยะยาว
  

ฉีดทุก 8 สัปดาห์ (2 เดือน) อย่างต่อเนื่อง

หลังจากครบการฉีด 2 เข็มแรกแล้ว ผู้ใช้จะต้อง มาฉีดซ้ำทุก 2 เดือน เพื่อคงระดับยาในร่างกายให้อยู่ในระดับที่สามารถป้องกันเอชไอวี ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• หากพลาดนัดฉีด อาจต้องเริ่มต้นใหม่หรือกินยา PrEP แบบเม็ดชั่วคราว
• แพทย์จะนัดตรวจเลือดทุกครั้งก่อนฉีดซ้ำ เพื่อตรวจหาเชื้อเอชไอวี และโรคติดต่ออื่น ๆ
  

ผลข้างเคียงของ PrEP แบบฉีดมีหรือไม่?

โดยทั่วไป PrEP แบบฉีดถือว่าปลอดภัยสูง และทนได้ดีในผู้ใช้ส่วนใหญ่ แต่ก็อาจมีผลข้างเคียงบางอย่างที่ควรรู้ไว้

• ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย (ไม่รุนแรง)
  • บวม แดง หรือปวดบริเวณที่ฉีด: มักเป็นเพียงชั่วคราว และหายเองภายใน 1–3 วัน
  • อ่อนเพลีย ปวดหัว หรือคลื่นไส้เล็กน้อย: มักเกิดหลังฉีดในช่วงแรกเท่านั้น และดีขึ้นเมื่อร่างกายปรับตัวได้
    
• ผลข้างเคียงที่พบได้น้อย (ควรแจ้งแพทย์ทันที)
  • อาการแพ้ยา (เช่น ผื่น หายใจลำบาก) แม้พบได้น้อยมาก
  • ปวดกล้ามเนื้อหรือร้อนบริเวณที่ฉีดนานผิดปกติ
  • ความผิดปกติของค่าตับหรือไต (ตรวจพบจากผลเลือด ไม่แสดงอาการทันที)
    

ข้อดี คือ PrEP ฉีดมีผลข้างเคียงน้อยกว่ายากินในหลายกรณี และผู้ใช้ส่วนใหญ่ไม่จำเป็นต้องหยุดยา

ตารางเปรียบเทียบ PrEP แบบกิน และ PrEP แบบฉีด

PrEP แบบกิน และ PrEP แบบฉีด ต่างก็มีจุดแข็งของตัวเอง การเลือกใช้ขึ้นอยู่กับพฤติกรรมเสี่ยง ความสะดวก และไลฟ์สไตล์ของแต่ละคน

หัวข้อ	PrEP แบบเม็ด	PrEP แบบฉีด
ความถี่ในการใช้	ยาเม็ดวันละ 1 เม็ด ทุกวัน / ก่อน-หลังมีเพศสัมพันธ์	ทุก 8 สัปดาห์ (2 เดือน) ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ
ประสิทธิภาพ	สูง (ถ้ากินสม่ำเสมอ)	สูงกว่าแบบเม็ด 66–89%
ความเสี่ยงจากลืมยา	มีผลต่อระดับยา	แทบไม่มี
เหมาะกับใคร	คนมีวินัยสูง, เข้าถึงยาได้ง่าย	คนลืมยา, มีพฤติกรรมเสี่ยงต่อเนื่อง, ไลฟ์สไตล์ไม่แน่นอน, ต้องการความสะดวก
ความสะดวก	ต้องพกยา	ฉีดโดยแพทย์ตามนัด

PrEP ฉีดในประเทศไทย มีหรือยัง?

ปัจจุบัน (ปี 2025) ประเทศไทยเริ่มมีการนำเข้า และทดลองใช้ PrEP แบบฉีดในบางพื้นที่ โดยเฉพาะในโครงการนำร่องกับกลุ่ม MSM และหญิงข้ามเพศ การเข้าถึงยังไม่ครอบคลุมทุกแห่ง แต่มีแนวโน้มจะขยายตัวมากขึ้นในอนาคตอันใกล้

หากคุณต้องการเริ่มต้นใช้ PrEP แบบฉีด หรือกำลังสงสัยว่าเหมาะกับคุณหรือไม่ ควรปรึกษาแพทย์หรือคลินิกเฉพาะทาง เพื่อวางแผนการป้องกันที่ดีที่สุดสำหรับคุณ

อ่านบทความอื่นๆ เพิ่มเติม

การเข้าใจเกี่ยวกับยาเพร็พในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี

สร้างเกราะป้องกันด้วยตัวคุณเอง เคล็ดลับการป้องกัน HIV ที่ปรับให้เหมาะกับชีวิตประจำวัน

หากคุณเป็นคนหนึ่งที่ต้องการป้องกันเอชไอวี อย่างต่อเนื่อง แต่ไม่สะดวกกินยา PrEP แบบเม็ดทุกวัน PrEP แบบฉีด คือ ทางเลือกที่ตอบโจทย์ชีวิตคุณมากที่สุด เพราะช่วยลดความกังวลเรื่องลืมยา เพิ่มความมั่นใจ และยังให้ประสิทธิภาพที่เหนือกว่า อย่ารอให้ความเสี่ยงเกิดขึ้นก่อน การป้องกันล่วงหน้า คือ การดูแลตัวเองที่ดีที่สุด

เอกสารอ้างอิง

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). PrEP Effectiveness. ประสิทธิภาพของ PrEP แบบกินและแบบฉีดในการป้องกันเชื้อ HIV. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.cdc.gov/hiv/basics/prep/prep-effectiveness.html
• World Health Organization (WHO). Cabotegravir Long-Acting for HIV Prevention. ข้อมูลแนะนำการใช้ PrEP แบบฉีดจากองค์การอนามัยโลก. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.who.int/news/item/28-07-2022-who-recommends-long-acting-injectable-cabotegravir-for-hiv-prevention
• UNAIDS. New Long-Acting HIV Prevention Option for Women: Study Confirms Effectiveness of Cabotegravir. รายงานผลการทดลอง HPTN084 ในกลุ่มหญิงที่มีความเสี่ยงสูง. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2020/december/20201210_cabotegravir-prep-women
• HIV Prevention Trials Network (HPTN). HPTN 083 Study Results. การศึกษาประสิทธิภาพของ PrEP แบบฉีดในกลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชายและหญิงข้ามเพศ. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.hptn.org/research/studies/hptn083
• กระทรวงสาธารณสุขแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติการใช้ PrEP เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV. เว็บไซต์ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://ddc.moph.go.th/uploads/publish/20210728_prep_guideline.pdf